Οι πρώτες 40 ημέρες της ζωής του ανθρώπου είναι δύσκολες –κυρίως για τη μαμά που είναι λεχώνα- ταυτόχρονα όμως είναι πολύ σημαντικές για το νεογέννητο, τους νέους γονείς και τη μεταξύ τους σχέση. Ας δούμε τα βασικά σημεία της φροντίδας του …
Γιατί είναι σημαντικές οι πρώτες 40 ημέρες με το μωρό;
• Είναι το χρονικό διάστημα που συνιστάται στις νέες μητέρες να παραμένουν στο σπίτι με το μωρό τους.
• Υποστηρίζεται και από τη χριστιανική θρησκεία που «δίνει την ευχή» στο βρέφος όταν κλείσει τις 40 ημέρες (σαραντισμός). Μην ξεχνάμε ότι συχνά η θρησκεία διατυπώνει μια επιστημονική αλήθεια με απλούστερα λόγια, έτσι ώστε να γίνει αντιληπτή από όλους.
• Είναι το διάστημα που χρειάζεται η μήτρα για να επανέλθει στη θέση της.
• Το ίδιο χρονικό διάστημα απαιτείται και για να βρούν μαμά και νεογέννητο τον ρυθμό τους με το θηλασμό. Μετά από τις πρώτες 40 ημέρες ο θηλασμός γίνεται εύκολος, αυθόρμητος και χωρίς προβλήματα.
• Το χρονικό διάστημα των 40 ημερών είναι το “όριο ασφαλείας” που χρειάζεται η μητέρα αλλά και το μωρό πριν από την πρώτη κοινή τους έξοδο στον κόσμο.
Ο μήνας του μέλιτος με το μωρό
Είναι νεοφερμένο στη ζωή μας και έρχεται, όπως αναφέρουν –αστειευόμενοι- πολλοί γονείς, «χωρίς οδηγίες χρήσης». Όσα και να γνωρίζουμε για τα μωρά, όταν επιστρέψουμε από το μαιευτήριο στο σπίτι με το δικό μας μωρό, συνήθως διαπιστώνουμε ότι δεν ξέρουμε τίποτα!
Από την άλλη, το μωρό δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει και να προσαρμοστεί σε εξωτερικά ερεθίσματα, μολύνσεις και άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Μην ξεχνάμε ότι η φυσική άμυνα του οργανισμού του ολοκληρώνεται πλήρως το δεύτερο χρόνο της ζωής του. Για το λόγο αυτό, η καθημερινή φροντίδα του μωρού είναι σοβαρή και ουσιαστική διαδικασία που συμβάλλει στην υγιεινή και στη σωστή ανάπτυξή του. Ταυτόχρονα όμως είναι και μια ευχάριστη διαδικασία που τροφοδοτεί το στενό δεσμό μεταξύ γονιών και παιδιού, δίνοντας πολλές ευκαιρίες για άμεση επαφή. Ας αντιμετωπίσουμε λοιπόν αυτές τις πρώτες μέρες ως μια ευκαιρία να έρθουμε πιο κοντά στο μωρό μας. Είναι μια ευκαιρία να του δείξουμε την αγάπη και την τρυφερότητά μας.
Η αγάπη θέλει το χρόνο της
Οι πρώτες μέρες με το μωρό μπορεί να είναι δύσκολες, όμως μόλις περάσουν οι πρώτες κιόλας εβδομάδες, θα γνωρίσουμε καλύτερα το μωρό μας και εκείνο τη νέα του ζωή έξω από τη μήτρα. Η αγάπη θέλει το χρόνο της. Ο δεσμός της μητέρας -αλλά και του πατέρα- με το μωρό βαθαίνει μέρα με τη μέρα. Μπορεί να το αγαπήσουμε με την πρώτη ματιά, γιατί είναι το δικό μας μωρό που τόσο ονειρευτήκαμε και επιθυμήσαμε να κρατήσουμε στην αγκαλιά μας. Είναι όμως απόλυτα φυσικό να έχουμε ανάμικτα αισθήματα απέναντι στο μωράκι μας τον πρώτο καιρό. Κάτι τέτοιο σε καμία περίπτωση δεν είναι ένδειξη ότι δεν είμαστε καλοί γονείς, ότι το ένστικτό μας (μητρικό και πατρικό) δεν λειτουργεί, ότι θα αντιμετωπίσουμε αργότερα προβλήματα στη σχέση μας με το παιδί μας.
Ο ρόλος του πατέρα
Η καθημερινή φροντίδα του μωρού δεν πρέπει να αφήνει αμέτοχο τον πατέρα. Είναι εξίσου σημαντική και η δική του παρουσία. Το μωρό έχει δύο γονείς και χρειάζεται και από τους δύο αγάπη, στοργή και φροντίδα. Η περιποίησή του δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο της μητέρας. Η συμβολή του πατέρα, εκτός του ότι ενδυναμώνει και ισορροπεί τη δική του σχέση με το μωρό, είναι αναγκαία για να ξεκουράζει τη μητέρα αλλά και για να είναι σε θέση εκείνος να φροντίσει το μωρό όταν εκείνη απουσιάζει.
Η φροντίδα του παιδιού σε 8 σημεία
1. Αναγνωρίζοντας το κλάμα
Το μοναδικό μέσο που έχει το παιδί στη διάθεσή του για να εκφράσει τα συναισθήματα και τις ανάγκες του, είναι το κλάμα. Όσο περνούν οι μέρες, οι γονείς μαθαίνουν να αποκωδικοποιούν τα διάφορα ήδη κλάματος (του πόνου, της πείνας, της ανάγκης για αγκαλιά) και να ανταποκρίνονται αναλόγως.
2. Η πρώτη επίσκεψη του παιδίατρου
Λίγες ημέρες μετά την επιστροφή στο σπίτι από το μαιευτήριο ο παιδίατρος θα έρθει στο σπίτι να δει το βρέφος. Όλες μας οι απορίες, ακόμη και εκείνες που ηχούν περιττές ή ανόητες πρέπει να μεταφέρονται στον γιατρό. Και επειδή οι ερωτήσεις σε αυτή τη φάση είναι συνήθως πολλές, μπορούμε να τις καταγράψουμε πριν από την επίσκεψη.
3. Ο ύπνος
Ένα από τα δυσκολότερα ζητήματα που προκύπτουν το πρώτο διάστημα με το μωρό, είναι ο ελλιπής ύπνος των γονιών και ειδικά της μητέρας που θηλάζει. Δεν πρέπει λοιπόν να ξεχνάμε ότι το μωρό δεν μπορεί να καταλάβει τη διαφορά ημέρας και νύχτας. Αυτό, σε συνδυασμό με την συνεχή ανάγκη του μωρού για γάλα, κάνει την απώλεια ύπνου, αναπόφευκτη. Μπορούμε ωστόσο να βοηθήσουμε το μωρό να κοιμηθεί, κάνοντας τη διαδικασία του νυχτερινού φαγητού σε ήπιους τόνους. Δεν ανοίγουμε λοιπόν τα φώτα και δεν αφιερώνουμε στο τάισμα ή στην αλλαγή πάνας περισσότερο χρόνο από όσο χρειάζεται. Σε αυτή τη φάση και για όλο τον πρώτο χρόνο της ζωής του παιδιού, πρέπει να δώσουμε μεγάλη σημασία στην θέση ύπνου του μωρού. Οι γιατροί συστήνουν το παιδί να κοιμάται ανάσκελα ή στο πλάι και σε καμιά περίπτωση μπρούμυτα γιατί έχει αποδειχθεί ότι έτσι μειώνεται ο κίνδυνος για το σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου.
4. Οι πάνες
Μεγάλη σημασία επίσης πρέπει να δώσουμε και στις πάνες που θα χρησιμοποιήσουμε για το μωρό μας. Πρέπει να είναι καλής ποιότητας, να διαθέτουν εσωτερική επένδυση που να κρατά την υγρασία μακριά από το ευαίσθητο δερματάκι του μωρού, να έχουν καλή εφαρμογή και να εμποδίζουν τις διαρροές. Δεν αφήνουμε ποτέ μια λερωμένη πάνα χωρίς αλλαγή για πολλή ώρα, ώστε να αποφύγουμε το σύγκαμα. Αν αυτό συμβεί, παρατηρήσουμε δηλαδή ερεθισμό στο δέρμα του μωρού, το καθαρίζουμε σχολαστικά με ειδικά προϊόντα περιποίησης και αλείφουμε την περιοχή με ειδική κρέμα. Αν ο ερεθισμός δεν υποχωρήσει μέσα σε 48 ώρες, επικοινωνούμε με τον παιδίατρο.
5. Το μπάνιο
Το μωρό δεν χρειάζεται καθημερινό μπάνιο, εφόσον γίνεται τοπικός καθαρισμός των γεννητικών οργάνων. 2-3 φορές την εβδομάδα είναι αρκετές. Είναι καλύτερα το μπάνιο του να γίνεται με την συμμετοχή και τη βοήθεια δυο ατόμων γιατί η λεχώνα που θηλάζει μπορεί να νιώσει ξαφνική αδιαθεσία.
6. Το κόψιμο των νυχιών
Συνήθως σε αυτή τη φάση, τα νύχια του μωρού είναι τόσο μαλακά, που τα περιττά τους τμήματα αφαιρούνται με ένα απλό τράβηγμα. Αν ωστόσο θέλουμε, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια χάρτινη λίμα νυχιών ή ένα ειδικό ψαλιδάκι κοπής βρεφικών νυχιών.
7. Η ένδυση
Η ένδυση του παιδιού επίσης θέλει προσοχή. Δεν το φορτώνουμε με πολλά ρούχα, ώστε να μην ιδρώνει. Για να είμαστε βέβαιοι ότι δεν κρυώνει του φοράμε μια στρώση ρούχα παραπάνω από ότι φοράμε εμείς στο ίδιο περιβάλλον. Τα ρούχα του παιδιού πρέπει να είναι μαλακά, χωρίς κουμπιά, φερμουάρ και αντικείμενα που μπορούν να αποκοπούν, ενώ εξαιρετικά βοηθητικό είναι να ξεκουμπώνουν στον καβάλο, ώστε να διευκολύνεται η αλλαγή πάνας.
8. Το τάισμα
Στο μαιευτήριο τα μωρά που τρέφονται με γάλα σε σκόνη, συνήθως τρώνε προγραμματισένα κάθε τρεις ή τέσσερις ώρες. Το σύστημα αυτό υιοθετείται για την εξυπηρέτηση του προσωπικού του νοσοκομείου. Αντίθετα, η ελεύθερη σίτιση έχει στόχο την ικανοποίηση του μωρού. Ελεύθερη σίτιση σημαίνει ότι το μωρό παίρνει τα γεύματά του όποτε θέλει. Τα νεογέννητα μπορεί να πεινάσουν μόλις δύο ώρες μετά το γεύμα.Τρώνε συνήθως έξι ως οκτώ φορές την ημέρα. Τα μωρά που μεγαλώνουν με το μπιμπερό χρειάζονται συνήθως λιγότερα γεύματα από αυτά που θηλάζουν, γιατί το τεχνητό γάλα χωνεύεται πιο αργά από το μητρικό. Καθώς το μωρό μεγαλώνει η συχνότητα των γευμάτων αραιώνει.
Η φροντίδα της μαμάς μετά τον τοκετό
• Συνήθως 40 ημέρες ή 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό, γίνεται ένα γενικό check-up της μητέρας, που περιλαμβάνει εξέταση αίματος και ούρων, έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, της επαναφοράς της μήτρας στη θέση της και της φυσιολογικής ή μη περιόδου.
• Η πρώτη έμμηνη ρύση, συνήθως 6 εβδομάδες μετά τον τοκετό, είναι πιο έντονη και διαρκεί περισσότερο από την κανονική. Σε μητέρες που θηλάζουν μπορεί να αργήσει να εμφανισθεί έως και το τέλος του θηλασμού.
• Αν υπάρχουν ράμματα, τις πρώτες ημέρες τραβούν και πονούν, ενώ διαλύονται και συνήθως πέφτουν σε μία εβδομάδα. Προς αποφυγή μολύνσεων, η περιοχή πρέπει να διατηρείται πάντα καθαρή. Αν η πίεση και το τράβηγμα είναι έντονα, ο γιατρός θα συστήσει ξεκούραση.
• Για περίπου ένα μήνα μετά τον τοκετό, παρατηρείται ρύση μικρής ποσότητας αίματος των γεννητικών οργάνων, που βαθμιαία μειώνεται και μετατρέπεται σε διάφανο υγρό. Ο γυναικολόγος συστήνει την χρήση σερβιετών και όχι ταμπόν που μπορεί να προκαλέσουν εσωτερικές μολύνσεις. Η αιμορραγία σταματάει πιο γρήγορα, αν η μητέρα θηλάζει.
• Σύμπτωμα που ακολουθεί τον τοκετό είναι και ο στομαχικός πόνος, ιδιαίτερα την ώρα του θηλασμού. Ο πόνος αυτός προκαλείται από συσπάσεις της μήτρας που προσπαθεί να επανέλθει στη φυσιολογική της κατάσταση.
Σύλλογος Επιστημόνων Μαιών – Μαιευτών Αθήνας