Έρευνες διεξάγονται για το κατά πόσο συνδέονται οι σπάνιες περιπτώσεις θρόμβων αίματος με τα εμβόλια για τον κορωνοϊό της Oxford-AstraZeneca και της Johnson & Johnson.
Η σχέση μεταξύ του εμβολίου της AstraZeneca και των σπάνιων θρόμβων δεν έχει ακόμη αποδειχθεί, αλλά ειδικοί του Ηνωμένου Βασιλείου υποστηρίζουν ότι τα στοιχεία ενισχύονται.
Η Επιτροπή Εμβολιασμού και Ανοσοποίησης (Joint Committee on Vaccination and Immunisation – JCVI), η οποία εισηγείται σχετικά με την χρήση των εμβολίων, συνιστά να λάβουν διαφορετικό εμβόλιο τα υγιή άτομα κάτω των 40 ετών.
Το εμβόλιο της Johnson & Johnson δεν είναι ακόμη διαθέσιμο στο Ηνωμένο Βασίλειο αν και 30 εκατομμύρια δόσεις βρίσκονται σε προπαραγγελία.
Τι είναι οι θρόμβοι CVST;
CVST σημαίνει θρόμβωση εγκεφαλικού φλεβικού κόλπου (cerebral venous sinus thrombosis). Με απλά λόγια πρόκειται για έναν θρόμβο που βρίσκεται σε μια μεγάλη φλέβα στον εγκέφαλο. Κανονικά το αίμα ταξιδεύει μέσω φλεβών από τον εγκέφαλο πίσω στην καρδιά. Ο θρόμβος CVST μπορεί να εμποδίσει τη ροή του αίματος στον εγκέφαλο, μειώνοντας την παροχή οξυγόνου και δυνητικά προκαλώντας βλάβη, σταματώντας τη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Τέτοιοι σπάνιοι θρόμβοι έχουν παρατηρηθεί και αλλού, όπως στις μεγάλες φλέβες στην κοιλιά, σε άτομα που έκαναν το εμβόλιο της Oxford-AstraZeneca και σε μερικές περιπτώσεις, σε κάποιες αρτηρίες (τα αγγεία που μεταφέρουν αίμα από την καρδιά προς τα όργανα).
Γιατί δημιουργούνται θρόμβοι;
Κανείς δεν είναι ακόμα σίγουρος, αλλά υπάρχουν κοινά στοιχεία που μπορεί να παρέχουν κάποιες ενδείξεις. Στις περιπτώσεις θρόμβου CVST που ερευνήθηκαν, όλοι οι ασθενείς παρουσίασαν χαμηλό αριθμό αιμοπεταλίων – αυτά είναι κύτταρα αίματος που κανονικά βοηθούν στην αποκατάσταση αιμορραγίας στο σώμα.
Παρατηρήθηκε επίσης ότι οι ασθενείς είχαν ένα συγκεκριμένο αντίσωμα (μια ανοσοποιητική πρωτεΐνη που συχνά βοηθά στην καταπολέμηση της λοίμωξης) στο αίμα τους το οποίο ενεργοποιεί τα αιμοπετάλια. Το αντίσωμα φαίνεται ότι προκαλεί τα αιμοπετάλια να συσσωρεύονται κατά λάθος και να σχηματίζουν θρόμβους, που με τη σειρά τους ενεργοποιούν άλλα μέρη του συστήματος πήξης του αίματος.
Αυτός ο ασυνήθιστος συνδυασμός θρόμβων και χαμηλών αιμοπεταλίων είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που ερευνούν τώρα οι γιατροί. Αλλά παραμένουν πολλά ακόμη που πρέπει να γίνουν κατανοητά.
Πως μπορώ να καταλάβω αν έχω θρόμβο;
Όποιος έχει κάποιο από τα ακόλουθα συμπτώματα τέσσερις ημέρες ή περισσότερες μετά τον εμβολιασμό πρέπει να ζητήσει άμεση ιατρική βοήθεια:
- Σοβαρός πονοκέφαλος που δεν ανακουφίζεται από παυσίπονα ή επιδεινώνεται
- Πονοκέφαλος που χειροτερεύει όταν ξαπλώνετε ή σκύβετε
- Ασυνήθιστος για εσάς πονοκέφαλος που εμφανίζεται με θολή όραση, αίσθημα αδιαθεσίας, προβλήματα ομιλίας ή υπνηλία
- Επιληπτικές κρίσεις ή αδυναμία
- Δυσκολία στην αναπνοή
- Πόνος στο στήθος
- Οίδημα ποδιών
- Επίμονος πόνος στο στομάχι ή στην κοιλιά
- Εξάνθημα που μοιάζει με μικρούς μώλωπες ή αιμορραγία κάτω από το δέρμα
Πόσο καιρό μετά το εμβόλιο εμφανίζονται οι θρόμβοι;
Οι περισσότερες περιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί μεταξύ τεσσάρων ημερών και μερικών εβδομάδων μετά τον εμβολιασμό. Οι ειδικοί στο Ηνωμένο Βασίλειο πλέον συνιστούν να ελέγχουν οι γιατροί για αυτήν την σπάνια πάθηση οποιονδήποτε έχει συμπτώματα που ταιριάζουν έως και ένα μήνα μετά τη λήψη του εμβολίου.
Πόσο σπάνιοι είναι οι θρόμβοι;
Σύμφωνα με την ιατρική ρυθμιστική αρχή του Ηνωμένου Βασιλείου, έχουν καταγραφεί 309 περιπτώσεις σημαντικών θρόμβων αίματος με χαμηλά αιμοπετάλια μέχρι τα μέσα Μαΐου 2021. Το νούμερο αυτό περιλαμβάνει θρόμβους που εμφανίζονται στον εγκέφαλο και σε άλλα μέρη του σώματος.
Τα περισσότερα περιστατικά συνέβησαν μετά το πρώτο εμβόλιο AstraZeneca, αλλά έχουν αναφερθεί και 15 περιπτώσεις μετά από τη δεύτερη δόση. Υπήρξαν 56 θάνατοι. Τα παραπάνω σε συνολικά περισσότερες από 23 εκατομμύρια πρώτες δόσεις εμβολίου της AstraZeneca και 9 εκατομμύρια δεύτερες δόσεις που έχουν χορηγηθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Από τις τρέχουσες πληροφορίες στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο γενικός κίνδυνος αυτών των τύπων θρόμβων μετά από το πρώτο εμβόλιο εκτιμάται ότι είναι περίπου 12,3 ανά εκατομμύριο δόσεων.
Τα δεδομένα συνεχίζουν να αναλύονται και είναι πιθανό να υπάρξουν περισσότερες πληροφορίες με την πάροδο του χρόνου. Αν και εξακολουθεί να είναι σπάνιος, ο κίνδυνος φαίνεται να αυξάνεται στα νεότερα άτομα.
Υπάρχουν επίσης ορισμένες ενδείξεις ότι το ποσοστό είναι υψηλότερο στις γυναίκες – αν και αυτό δεν παρατηρείται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες και η διαφορά παραμένει μικρή.
Τι συμβαίνει σε άτομα κάτω των 40 ετών;
Το JCVI αποφάσισε πως – δεδομένου ότι οι υγιείς άνθρωποι κάτω των 40 ετών διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο να νοσήσουν σοβαρά από τον Covid και καθώς τα ποσοστά εξάπλωσης συνεχίζουν να βρίσκονται υπό έλεγχο – ο λόγος κινδύνου προς όφελος συνεπάγεται ότι πρέπει να τους προσφερθεί ένα διαφορετικό εμβόλιο εάν είναι διαθέσιμο.
Οι ειδικοί ξεκαθαρίζουν ότι για τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων τα οφέλη του εμβολίου υπερτερούν κατά πολύ των κινδύνων.
Εν τω μεταξύ, μελέτη ασθενών στις Ηνωμένες Πολιτείες δείχνει ότι 39 άτομα σε κάθε εκατομμύριο που έχουν μολυνθεί με κορωνοϊό πρόκειται να πάθουν σημαίνει θρόμβωση εγκεφαλικού φλεβικού κόλπου (CVST) εντός δύο εβδομάδων από τη διάγνωση τους με Covid. Η μελέτη υποστηρίζει ότι αν και οι θρόμβοι εξακολουθούν να είναι σπάνιοι σε ασθενείς με κορωνοϊό, η προσβολή με Covid θέτει τους ανθρώπους σε υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης CVST από εκείνους που κάνουν το εμβόλιο.
Μπορούν να αντιμετωπιστούν οι θρόμβοι;
Γενικά, όσο πιο γρήγορα εντοπίζονται οι περιπτώσεις, τόσο το καλύτερο για τον ασθενή. Η θεραπεία γίνεται με διάφορα φάρμακα και περιλαμβάνει ανοσοσφαιρίνες – ανοσοποιητικές πρωτεΐνες – που χορηγούνται με έγχυση. Μερικοί ασθενείς θα σταλούν σπίτι με αντιπηκτικά αίματος νέας γενιάς και θα έχουν τακτική παρακολούθηση.
Σύμφωνα με τον αιματολόγο, καθηγητή Adrian Newland, τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι το 75% των ανθρώπων επιβιώνουν.
Μια ειδική ομάδα αιματολόγων στο Ηνωμένο Βασίλειο συνέταξε οδηγίες για τους γιατρούς, οι οποίες ενημερώνονται συνεχώς.
Τι γίνεται με το εμβόλιο της Johnson & Johnson;
Τα εμβόλια των Johnson & Johnson και AstraZeneca λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο. Σύμφωνα με την Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) τον Απρίλιο του 2021, έξι περιπτώσεις σπάνιων θρόμβων στον εγκέφαλο εντοπίστηκαν σε περισσότερες από 6,8 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου J&J που χορηγήθηκαν. Αφού ζήτησε παύση κατά την έναρξη των εμβολιασμών και πραγματοποίησε ανασκόπηση των στοιχείων, η FDA κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το εμβόλιο ήταν ασφαλές και αποτελεσματικό στην πρόληψη του Covid-19. Η υπηρεσία ανέφερε ότι θα συνεχίσει να επαγρυπνεί, αλλά η συνολική πιθανότητα εμφάνισης αυτών των θρόμβων ήταν πολύ χαμηλή.