Ένα πολύ σημαντικό αρνητικό χαρακτηριστικό των Ελληνικών νοσοκομείων είναι η πολύ μεγάλη συχνότητα απομόνωσης μικροοργανισμών αιτιών νοσοκομειακών λοιμώξεων που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Είναι γνωστό ότι η χώρα μας εμφανίζει την μεγαλύτερη στην Ευρώπη συχνότητα απομόνωσης ανθεκτικών στις καρβαπενέμες gram (-) βακτηριδίων και κυρίως Klebsiella pneumoniae λόγω παραγωγής των καρβαπενεμασεών VIM & KPC. Επίσης, σε πρόσφατη μελέτη του ECDC η χώρα μας εμφανίζεται μεταξύ των χωρών με την μεγαλύτερη επίπτωση νοσοκομειακών λοιμώξεων, με την μεγαλύτερη συχνότητα απομόνωσης πολυανθεκτικών κλινικών στελεχών αιτιών νοσοκομειακών λοιμώξεων, αλλά και την μεγαλύτερη συχνότητα νοσηλευομένων υπό αντιβίωση στην Ευρώπη. Μάλιστα η πολυαντοχή στην χώρα μας δεν περιορίζεται στις Μονάδες Εντατικής Νοσηλείας αλλά αφορά πλέον και τους ασθενείς που νοσηλεύονται και σε κοινούς θαλάμους ακόμη κα σε κέντρα αποκατάστασης.
Από το ECDC υπάρχουν αρκετές εκθέσεις που περιγράφουν την διασυνοριακή διασπορά πολυανθεκτικών μικροοργανισμών με την χώρα μας να πρωτοστατεί, ενώ σε πρόσφατη επίσκεψή του ο Γενικός Διευθυντής του ECDC τόνισε την ανάγκη λήψης μέτρων.
Η μικροβιακή αντοχή αποτελεί κύριο αίτιο αύξησης της νοσηρότητας, της θνησιμότητας, της θνητότητας στα νοσοκομεία, αλλά και της διάρκειας και του κόστους νοσηλείας σε εποχή που οι δαπάνες νοσηλείας ευρίσκονται στο κέντρο της επικαιρότητας. Στο σημείο αυτό υπενθυμίζουμε μάλιστα ότι το κόστος θεραπείας των νοσοκομειακών λοιμώξεων δεν καλύπτεται από τα ασφαλιστικά ταμεία, αλλά επιβαρύνει το ίδιο το νοσοκομείο, με προφανείς επιπτώσεις στον ισολογισμό αυτού.
Τονίζεται, επίσης, ότι η πρόληψη των νοσοκομειακών λοιμώξεων αποτελεί και σημαντική παράμετρο στην εγκατάσταση συνθηκών ασφάλειας των ασθενών μέσα στο νοσοκομείο. Σε αντίθετη περίπτωση τίθενται και σημαντικά νομικά ζητήματα που συχνά εκδηλώνονται με αγωγές κατά των νοσοκομείων.
Είναι αποδεδειγμένο ότι η πολύ μεγάλη αύξηση της μικροβιακής αντοχής στην χώρα μας οφείλεται στην αυξημένη και ανορθολογική συνταγογράφηση αντιβιοτικών στην χώρα μας (ποσοστό συνταγογράφησης σχεδόν διπλάσιο του ευρωπαϊκού μέσου όρου – στοιχεία ECDC). Όμως, εξίσου σημαντική αιτία της πολύ μεγάλης αύξηση της μικροβιακής αντοχής στην χώρα μας είναι και οι πλημμελείς συνθήκες ελέγχου διασποράς των μικροοργανισμών, αιτιών λοιμώξεων που δυστυχώς επικρατούν σε πολλά Ελληνικά Νοσοκομεία, γεγονός που αποδεικνύεται από την πολύ συχνή ανίχνευση του ιδίου μικροβιακού κλώνου σε πολλούς ασθενείς στο ίδιο νοσοκομείο αλλά και συχνά σε πολλά νοσοκομεία (δεδομένα ΚΕΔΥ/ ΚΕΕΛΝΠΟ).
Επιπρόσθετα, και προς επίρρωση των παραπάνω, έχει ήδη τους τελευταίους μήνες εντοπιστεί και σε Ελληνικά νοσοκομεία, κλώνος Klebsiella pneumoniae ανθεκτική στις καρβαπενέμες, λόγω παραγωγής του ενζύμου NDM, που διεθνώς θεωρείται σημαντικό πρόβλημα Δ Υγείας. Τα πρόβλημα ήδη παρακολουθείται στενά από το ΚΕΕΛΠΝΟ.
Τους τελευταίους μήνες υπάρχουν πλέον νομοθετικές πρωτοβουλίες στα ελληνικά νοσοκομεία που θα βοηθήσουν την προσπάθεια αντιμετώπισης των Νοσοκομειακών λοιμώξεων και της Μικροβιακής Αντοχής. Οι πρωτοβουλίες αυτές αφορούν στην αλλαγή του ρόλου των Επιτροπών Νοσοκομειακών Λοιμώξεων, στην υποχρεωτική συλλογή επιδημιολογικών δεδομένων – απαραίτητων στην παρακολούθηση των λοιμώξεων αλλά και την αξιολόγηση των λαμβανομένων μέτρων και στην άμεση εμπλοκή των διοικήσαν των νοσοκομείων στην στρατηγική αντιμετώπισης των λοιμώξεων.
Στοιχεία για την Μικροβιακή Αντοχή στα Ελληνικά νοσοκομεία
Η χώρα μας συγκαταλέγεται ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές χώρες με τα υψηλότερα επίπεδα μικροβιακής αντοχής και κατανάλωσης αντιβιοτικών. Από δεδομένα επιτήρησης σε εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο (Σχέδιο Δράσης Προκρούστης-Ευρωπαϊκή Μελέτη Επιπολασμού Νοσοκομειακών Λοιμώξεων Εθνικό Δίκτυο Επιτήρησης Whonet Greece), στα Ελληνικά νοσοκομεία 9% των ασθενών εμφανίζουν νοσοκομειακή λοίμωξη (ευρωπαϊκός μέσος όρος: 6%) και 54,7% λαμβάνουν αντιβιοτικά (ευρωπαϊκός μέσος όρος: 37,1%). Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των λοιμώξεων προκαλείται από τρία παθογόνα Acinetobacter, Klebsiella και Pseudomonas, στον έλεγχο της διασποράς των οποίων έχουν επικεντρωθεί οι προσπάθειες του Υπουργείου Υγείας, του ΚΕΕΛΠΝΟ και των νοσοκομείων. Τα παθογόνα αυτά και ιδιαίτερα τα δύο πρώτα είναι σε ποσοστό >50% ανθεκτικά στα περισσότερα διαθέσιμα αντιβιοτικά. Επιπλέον, νέα στελέχη Klebsiella(NDM) ανθεκτικά σχεδόν σε όλα τα αντιβιοτικά ανιχνεύονται σε συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ελληνικών νοσοκομείων. Παρόλα αυτά, το 2013 για πρώτη φορά από τα δεδομένα της επιτήρησης του ΚΕΕΛΠΝΟ, φαίνεται ότι ανακόπτεται η ανοδική πορεία της επίπτωσής των συγκεκριμένων παθογόνων στα ελληνικά νοσοκομεία (επίπτωση βακτηριαιμιών). Επιπρόσθετα, τα τελευταία τρία έτη σύμφωνα με δεδομένα του Ευρωπαϊκού δικτύου επιτήρησης Κατανάλωσης Αντιβιοτικών του ECDC (ESAC-NET), η χώρα μας που κατείχε μέχρι τώρα την πρώτη θέση στην συνολική κατανάλωση αντιβιοτικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εμφανίζει μία σταδιακή μείωση της κατανάλωσης με αποτέλεσμα το 2012 να περνάει στη δεύτερη θέση μετά την Ιταλία.
Αναδιάρθρωση του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών (Ε.Α.Ν.)
Η αναδιάρθρωση του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών ξεκίνησε επίσημα στο τέλος του 2011 ενώ από το 2012 συλλέγονται στοιχεία που αφορούν τις νέες διαγνώσεις καρκίνου μέσω των επιμελητών καταγραφής ή καταγραφέων καρκίνου στα δημόσια, στρατιωτικά και ιδιωτικά νοσοκομεία της χώρας. Συνολικά έχουν ορισθεί 201 καταγραφείς, τακτικοί και αναπληρωματικοί. Η αναδιάρθρωση του ΕΑΝ γίνεται με πόρους του ΕΣΠΑ έως το τέλος του 2015.
Το 2013, στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ, και με στόχο τη διευκόλυνση του έργου των καταγραφέων για την ανάπτυξη του ΕΑΝ, παραχωρήθηκαν 106 φορητοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ειδικά παραμετροποιημένοι για τη διασφάλιση του απορρήτου των ασθενών, αποκλειστικά. Στο τέλος Μαρτίου ολοκληρώνεται και η ανάπτυξη της διαδικτυακής εφαρμογής για την καταγραφή των νεοπλασιών, οπότε και θα γίνεται η καταγραφή των νεοπλασιών διαδικτυακά.
Κατά το 2012 συλλέχθηκαν 14.350 νέες περιπτώσεις καρκίνου από 56 δημόσια νοσοκομεία ενώ κατά το 2013 συλλέχθηκαν 18.500 από 60 δημόσια νοσοκομεία. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ιατρική κοινότητα έχει πλέον ωριμάσει για την αναγκαιότητα της καταγραφής των περιπτώσεων καρκίνου και ως εκ τούτου της λειτουργίας του ΕΑΝ, πιστεύουμε ότι κατά την επόμενη διετία θα φτάσουμε τον αριθμό των 37.000 νέων περιπτώσεων που ο ΠΟΥ αναμένει για την Ελλάδα.
Τζένη Κρεμαστινού,
Καθηγήτρια Ε.Σ.Δ.Υ.,
Πρόεδρος ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.