Όπως έχει ήδη αναφερθεί, στο Ενημερωτικό Δελτίο ΚΕΕΛΠΝΟ του Οκτωβρίου 2011(Αρ.08/Έτος1ο), τα κρούσματα φυματίωσης που δηλώνονται στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ, μέσω του συστήματος υποχρεωτικής δήλωσης, ανέρχονται κατά μέσο όρο σε 600 ετησίως και η μέση επίπτωση ανέρχεται στο 4,7/100.000 πληθυσμό. Από την παρακολούθηση της διαχρονικής τάσης των δηλουμένων κρουσμάτων διαπιστώνεται ότι αυτή ήταν πτωτική κατά τα χρονικό διάστημα 2004-2010. Ο αριθμός των δηλουμένων κρουσμάτων ήταν πτωτικός τόσο στο σύνολό του όσο και στους Έλληνες, ενώ στους αλλοδαπούς υπήρχε προοδευτική αύξηση. Όμως κατά τα έτη 2011 και 2012 παρατηρείται αυξητική τάση, η οποία αφορά κατά κύριο λόγο στους Έλληνες, ενώ στα άτομα αλλοδαπής εθνικότητας παρατηρείται μικρή πτωτική τάση.
Οι ανωτέρω τάσεις δεν διαπιστώνονται κατά το έτος 2013 και παρατηρείται πάλι μείωση του αριθμού των δηλωθέντων κρουσμάτων στους Έλληνες και μικρή αύξηση στα άτομα αλλοδαπής εθνικότητας. Βέβαια, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι τα δεδομένα για το 2013 είναι προσωρινά, η συλλογή και η ανάλυση των δεδομένων συνεχίζεται και η πραγματική τάση για το εν λόγω έτος είναι πολύ πιθανό να διαφοροποιηθεί (Γράφημα 1).
Οι εν λόγω τάσεις απεικονίζονται σαφώς και στη μελέτη της διαχρονικής εξέλιξης της επίπτωσης ανά 100.000 πληθυσμό (Γράφημα 2).
Η περαιτέρω ανάλυση των διαθέσιμων επιδημιολογικών δεδομένων ως προς τις ομάδες αυξημένου κινδύνου για νόσηση από φυματίωση, δείχνει μεταβολή της εικόνας της φυματίωσης στις εν λόγω ομάδες τα τελευταία έτη.
Αναλυτικότερα, παρατηρείται προοδευτική αύξηση του αριθμού των δηλουμένων κρουσμάτων σε έγκλειστους σε σωφρονιστικά καταστήματα από το 2008, η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική το έτος 2013, που δηλώθηκαν συνολικά 27 κρούσματα. Επίσης, κατά το έτος 2013 δηλώθηκαν συνολικά 19 κρούσματα σε μετανάστες που φιλοξενούνται στα Κέντρα Κλειστής Φιλοξενίας Μεταναστών, τα οποία λειτουργούν από διετίας περίπου. (Γράφημα 3).
Επίσης, διαπιστώνεται ιδιαίτερα σημαντική αύξηση των δηλωθέντων κρουσμάτων φυματίωσης σε χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών (ΧΕΝ) κατά το έτος 2013, που ανήλθαν σε 24, ενώ κατά το διάστημα 2007-2012 (δεν υπάρχουν δεδομένα για το διάστημα 2004-2006) ο αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στην εν λόγω πληθυσμιακή ομάδα κυμαινόταν από 5-12 κρούσματα ετησίως (Γράφημα 4). Η αύξηση αυτή ακολούθησε, όπως ήταν αναμενόμενο άλλωστε, την σημαντική αύξηση των μολύνσεων από τον HIV στους ΧΕΝ που καταγράφηκε κατά το έτος 2011 και τον διπλασιασμό τους κατά το έτος 2012, όπως αναφέρεται στο Ετήσιο Δελτίο Επιδημιολογικής επιτήρησης (HIV/AIDS) του έτους 2012, που έχει εκδώσει το Γραφείο HIV Λοίμωξης και Σεξουαλικώς Μεταδιδομένων Νοσημάτων.
Τέλος, όσον αφορά την διαχρονική τάση των πολυανθεκτικών μορφών της φυματίωσης (MDR & XDR), με βάση τα δεδομένα του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Μυκοβακτηριδίων του Γ.Ν.Ν.Θ.Α «Η Σωτηρία», όπως αυτά δημοσιεύονται και στην ιστοσελίδα του WHONET στο οποίο συμμετέχει το εν λόγω εργαστήριο, διαπιστώνεται ότι το ποσοστό των πολυανθεκτικών (MDR) στελεχών που απομονώθηκαν κατά το χρονικό διάστημα 2004-2012 είναι υψηλότερο στα άτομα αλλοδαπής εθνικότητας. Όσον αφορά στα στελέχη του μυκοβακτηριδίου με εκτεταμένη ανθεκτικότητα στα αντιφυματικά φάρμακα (XDR) κατά το χρονικό διάστημα 2010-2012, αυτά απομονώθηκαν αποκλειστικά από άτομα αλλοδαπής εθνικότητας (Γράφημα 5 & Γράφημα 6).
Συμπερασματικά, με βάση τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα, παρατηρούνται μεταβολές στην επιδημιολογική εικόνα της φυματίωσης στη χώρα μας, τόσο όσον αφορά στα συνολικά δηλούμενα κρούσματα και στην επίπτωση της νόσου, όσο και στα κρούσματα που αφορούν στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Είναι επομένως φανερό ότι θα πρέπει να γίνουν στοχευμένες δράσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος της φυματίωσης στη χώρα μας και για το λόγο αυτό έχει συγκροτηθεί στο ΚΕΕΛΠΝΟ ειδική ομάδα εργασίας για τη φυματίωση, στην οποία συμμετέχουν διάφοροι εμπλεκόμενοι φορείς (Υπουργείο Δικαιοσύνης, Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, ΟΚΑΝΑ, ΚΕΘΕΑ κλπ), ώστε να αναθεωρηθεί το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον έλεγχο της φυματίωσης και να εφαρμοστούν πλέον ειδικά πρωτόκολλα πρόληψης και αντιμετώπισης σε κάθε πληθυσμιακή ομάδα χωριστά. Επίσης, στο πλαίσιο της βελτίωσης της επιτήρησης της νόσου έχει δρομολογηθεί η λειτουργία συστήματος εργαστηριακής επιτήρησης της φυματίωσης, που θα λειτουργεί παράλληλα με το υπάρχον σύστημα υποχρεωτικής δήλωσης. Η εν λόγω δράση έχει ενταχθεί στο ΕΣΠΑ με θέμα «Δικτύωση φορέων πρωτοβάθμιας περίθαλψης (ιδιωτικών και δημόσιων) σε πανελλαδική κλίμακα για την επιδημιολογική επιτήρηση και τον έλεγχο μεταδοτικών νοσημάτων» και αφορά την ανάπτυξη ηλεκτρονικής διαδικτυακής (web-based) εφαρμογής, μέσω της οποίας θα γίνεται συστηματική καταγραφή και αποστολή στο ΚΕΕΛΠΝΟ των εργαστηριακών αποτελεσμάτων άμεσης μικροσκόπησης, καλλιεργειών και ευαισθησίας αντιφυματικά φάρμακα (με κλασσικές και μοριακές μεθόδους) σε κλινικά δείγματα κρουσμάτων φυματίωσης. Με αυτό τον τρόπο θα καταστεί δυνατή η παρακολούθηση της υποδήλωσης των κρουσμάτων μέσω του συστήματος υποχρεωτικής δήλωσης και της βελτίωσής της μέσω ενεργητικής αναζήτησης των κλινικών δηλώσεων, καθώς επίσης και η παρακολούθηση της διαχρονικής τάσης των πολυανθεκτικών μορφών της νόσου.
Σπάλα Γεωργία
Γραφείο Νοσημάτων που Μεταδίδονται μέσω του Αναπνευστικού