Η χώρα μας, αντιμετωπίζει σειρά συνεχιζόμενων προκλήσεων στην παρούσα χρονική στιγμή. Δεδομένα σχετικά με σειρά νοσημάτων όπως HIV λοίμωξη, φυματίωση, εποχική γρίπη, λύσσα, νοσήματα που μεταδίδονται με διαβιβαστές, παρουσιάστηκαν μαζί με τις εφαρμοζόμενες και προγραμματισμένες δράσεις των φορέων δημόσιας υγείας στο 10o συνέδριο Δημόσιας Υγείας και Υπηρεσιών Υγείας στην Αθήνα στις 31 Μαρτίου-2 Απριλίου 2014.
Α. Εποχική Γρίπη 2013-14
Η φετινή περίοδος εποχικής γρίπης είχε ιδιαίτερη ένταση και διάρκεια στη χώρα μας, καθώς επικράτησε ο υπότυπος Α(Η1Ν1) pdm 09, ο οποίος προκαλεί χαρακτηριστικά σοβαρή νόσηση, ειδικά στα άτομα με υποκείμενα νοσήματα που τους προδιαθέτουν για επιπλοκές. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι μέχρι τις 24/03/2014 το ΚΕΕΛΠΝΟ έχει καταγράψει 287 σοβαρά περιστατικά και 110 θανάτους σε σχέση με την εποχική γρίπη. 108/110 θανάτους (98%) συνέβησαν σε άτομα που δεν είχαν εμβολιαστεί. Δεκατέσσερα (14) από τα σοβαρά κρούσματα γρίπης που χρειάστηκαν νοσηλεία σε ΜΕΘ δεν ανέφεραν άλλο παράγοντα κινδύνου εκτός από την παχυσαρκία, ενώ καταγράφηκαν και 4 κρούσματα σε έγκυες γυναίκες, οι οποίες οδηγήθηκαν σε πρόωρο τοκετό. Τέλος 13 σοβαρά κρούσματα γρίπης καταγράφηκαν σε παιδιά, εκ των οποίων 4 (με σοβαρά υποκείμενα νοσήματα) έχασαν τη ζωή τους.
Η χώρα μας είχε από τις πλέον σοβαρές περιόδους σε σύγκριση με τα άλλα ΚΜ της ΕΕ, όπου γενικότερα η εποχική γρίπη διήλθε ηπιότερα. Το ΚΕΕΛΠΝΟ προβληματίζεται με τη χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη για την εποχική γρίπη τόσο στον γενικό πληθυσμό, όσο και ειδικότερα στις ομάδες υψηλού κινδύνου και στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό.
Β. Λύσσα
Η λύσσα επανεμφανίστηκε στις κόκκινες αλεπούδες στη χώρα μας από τον Οκτώβριο 2012. Από τότε γίνονται συστηματικές προσπάθειες, σε συνεργασία με το Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για την αποτροπή της μετάδοσης της λύσσας στα αδέσποτα ζώα και για τον περιορισμό της εξάπλωσής της. Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα μεταδοτικού νοσήματος που απαιτεί την καλή διατομεακή συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών Δημόσιας Υγείας σε όλα τα επίπεδα (δημοτικό, περιφερειακό, εθνικό) και των κτηνιάτρων αλλά και των κλινικών γιατρών. Το φθινόπωρο 2013 διεξήχθη με επιτυχία ο πρώτος κύκλος από αέρος εμβολιασμού των αλεπούδων από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, με ρίψεις πάνω από 1,2 εκατομμυρίων εμβολίων-δολωμάτων, έργο που θα επαναληφθεί την άνοιξη 2014.
Σημαντικός είναι επίσης ο συστηματικός εμβολιασμός των κατοικιδίων ζώων (σκύλοι, γάτες). Από τον Οκτ 2012 μέχρι σήμερα έχουν επιβεβαιωθεί εργαστηριακά 46 κρούσμαρα λύσσας σε ζώα, κυρίως κόκκινες αλεπούδες και λίγα αδέσποτα ζώα, με τις περιοχές υψηλού κινδύνου να περιλαμβάνουν την Δυτική, Κεντρική και Ανατολική Μακεδονία, ενώ φτάνουν μέχρι τη Θεσσαλία (Τρίκαλα, Λάρισα Καρδίτσα).
Το ΚΕΕΛΠΝΟ έχει καταγράψει τη χορήγηση προφυλακτικής αντιλυσσικής αγωγής (αντιλυσσικό εμβόλιο και αντιλυσσικός ορός) σε πάνω από 550 άτομα που δαγκώθηκαν από κάποιο ζώο.
Τονίζουμε ότι μέχρι στιγμής δεν έχει καταγραφεί κρούσμα λύσσας σε άνθρωπο στη χώρα μας.
Γ. Νοσήματα που μεταδίδονται με Διαβιβαστές (Ελονοσία και Λοίμωξη από Ιό του Δυτικού Νείλου)
Στη χώρα μας εμφανίστηκε λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου σε ανθρώπους από το καλοκαίρι του 2010, και από τότε καταγράφονται σταθερά κρούσματα κάθε καλοκαίρι. Για το λόγο αυτόν, έχει υπάρξει έντονη δραστηριοποίηση για την πρόληψη και αντιμετώπιση των νοσημάτων αυτών (Ελονοσία, Λοίμωξη από τον Ιό του Δυτικού Νείλου) σε διάφορες περιοχές της χώρας.
Τα προγράμματα ενεργητικής αναζήτησης κρουσμάτων ελονοσίας σε συνδυασμό με εντατικό πρόγραμμα στοχευόμενης, άμεσα επιβλεπόμενης θεραπείας της ελονοσίας είχαν ως αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των εγχώριων κρουσμάτων ελονοσίας κατά τη περίοδο μετάδοσης 2013, με μηδενισμό των κρουσμάτων στην περιοχή υψηλού κινδύνου του Δήμου Ευρώτα Λακωνίας. Το ΚΕΕΛΠΝΟ σε συνεργασία με το πρόγραμμα ΕΣΠΑ Malwest (www.malwest.gr)
a) χορήγησε προληπτική ανθελονοσιακή θεραπεία σε 862 άτομα στην περιοχή του Δ. Ευρώτα,
b) τοποθέτησε περίπου 400 κουνουπιέρες εμποτισμένες με μακράς διάρκειας βιοκτόνο σε καταλύματα μεταναστών στο Δ. Ευρώτα και παρακολούθησε τη χρήση τους.
c) ενημέρωσε και εξέτασε πάνω από 400 άτομα στις διερευνήσεις των 3 εγχώριων κρουσμάτων ελονοσίας στην ΠΕ Έβρου και την ΠΕ Καρδίτσας κατά το φθινόπωρο 2013.
Όσον αφορά στον Ιό του Δυτικού Νείλου, η κυκλοφορία του καταγράφεται σταθερά κάθε καλοκαίρι από το 2010 μέχρι τώρα και αναμένεται η κυκλοφορία του και το 2014, τόσο στις ίδιες όσο και πιθανόν σε νέες περιοχές. Με αφορμή τον ήπιο χειμώνα και την πρώιμη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας τονίζεται η ανάγκη και η σημασία έγκαιρων κουνουποκτονιών από τις Περιφέρειες και τους Δήμους και εξ’ άλλου υπενθυμίζεται η ανάγκη ενημέρωση τα μέτρα ατομικής προστασίας από τα κουνούπια.
Δ. Φυματίωση
Στις 24 Μαρτίου εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Φυματίωσης, η οποία εφέτος έχει κεντρικό μήνυμα: «Να βρούμε και να θεραπεύσουμε 3 εκατομμύρια ασθενείς που δεν έχουν πρόσβαση σε έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία». Τα νέα κρούσματα φυματίωσης σε παγκόσμιο επίπεδο ανέρχονται σε 9 εκατομμύρια το χρόνο, από τα οποία τα 3 εκατομμύρια μένουν χωρίς την κατάλληλη θεραπεία, ενώ η φυματίωση είναι ασθένεια που θεραπεύεται πλήρως. Κατά τον ΠΟΥ αυτοί που μένουν χωρίς θεραπεία είναι κάτοικοι των πλέον φτωχών περιοχών του πλανήτη, καθώς και άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (μετανάστες, πρόσφυγες, φυλακισμένοι, χρήστες ουσιών, εθνικές μειονότητες κα), που έχουν δύσκολη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας.
Στη χώρα μας καταγράφονται περίπου 600 κρούσματα φυματίωσης ετησίως (επίπτωση 4,1/100.000 κατοίκους), αλλά μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει υποδήλωση των κρουσμάτων από τους κλινικούς γιατρούς. Από το 2008 παρατηρείται προοδευτική αύξηση των κρουσμάτων σε έγκλειστους σε σωφρονιστικά καταστήματα, η οποία είναι εξαιρετικά σημαντική το 2013.
Σημαντικό πρόβλημα για τη Δημόσια υγεία αποτελούν οι πολυανθεκτικές μορφές της νόσου (MDR & XDR TB). Η συχνότητα της MDR TB στη χώρα μας κυμαίνεται σε ποσοστό 0,6-3,3% στους Έλληνες και μεταξύ 3,1-6,3% σε άτομα αλλοδαπής προέλευσης. Περιπτώσεις XDR-TB αναφέρονται σε ποσοστό 1,4% μόνο σε άτομα αλλοδαπής προέλευσης κατά τα τελευταία 3 έτη.
Η ανάγκη επιτήρησης και αντιμετώπισης της φυματίωσης σε ευάλωτους πληθυσμούς και σε σωφρονιστικά καταστήματα και κέντρα φιλοξενίας μεταναστών, καθώς και η ανάπτυξη της δυνατότητας άμεσα επιβλεπόμενης θεραπείας και η ανάπτυξη παράπλευρων υποστηρικτικών δικτύων επιτήρησης της φυματίωσης είναι επιτακτικά.
Μπάκα Αγορίτσα, ιατρός,
υπέυθυνη γραφείου επιστημονικών συνεργατών ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.