Τις τελευταίες δεκαετίες τα κύματα του καύσωνα σε όλη την υδρόγειο όχι μόνο ευθύνονται για χιλιάδες θανάτους αλλά το κάνουν ολοένα και πιο συχνά, σύμφωνα με συγκεντρωτική μελέτη του πανεπιστημίου της Μανόα (Χαβάη), που δημοσιοποιήθηκε στο τελευταίο τεύχος του επιστημονικού περιοδικού Nature.
Σήμερα, το 30% του πληθυσμού της Γης – 2,25 δισεκατομμύρια άνθρωποι – εκτίθενται σε συνθήκες απειλητικού για τη ζωή τους καύσωνα, τουλάχιστον 20 ημέρες τον χρόνο: το 2003, ένα εκτεταμένο κύμα καύσωνα πήρε τις ζωές περίπου 70.000 Ευρωπαίων ενώ επτά χρόνια αργότερα οδήγησε στο θάνατο 55.000 κατοίκους της Ρωσίας.
Αν η ραγδαία κλιματική αλλαγή δεν επιβραδυνθεί στα επόμενα χρόνια, έως το 2100 μ.Χ το ποσοστό των εκτεθειμένων σε φονικούς καύσωνες θα «εκτοξευτεί» στο 74% του συνολικού πληθυσμού της Γης, που μέχρι τότε ενδεχομένως να ξεπερνά τα 11 δισεκατομμύρια.
Άμεσο «σοκ» για τον ανθρώπινο οργανισμό
Σε αντίθεση με τις πλημμύρες, του σεισμούς και τους κυκλώνες οι περιβαλλοντικές διακυμάνσεις που φέρνει ο καύσωνας, οδηγούν το ανθρώπινο σώμα στα όρια του, πάρα πολύ γρήγορα.
Καθώς ανεβαίνει η θερμοκρασία, οι αιμοσφαιρίνες του αίματος που συλλέγουν οξυγόνο από τους πνεύμονες, δεσμεύουν ολοένα και μικρότερες ποσότητες με αποτέλεσμα κάθε αναπνοή να σημαίνει κυριολεκτικά λιγότερο οξυγόνο για τον οργανισμό.
Παράλληλα, η άνοδος της υγρασίας δυσχεραίνει τη φυσική ψύξη μέσω της εφίδρωσης : όταν το επίπεδο της υγρασίας είναι υψηλό, ο ιδρώτας δεν εξατμίζεται το ίδιο εύκολα με αποτέλεσμα το σώμα να διατηρεί μεγαλύτερη θερμοκρασία.
Οι δυσκολίες είναι πιο σοβαρές για τους ηλικιωμένους και τα μικρά παιδιά.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι τα κύματα του καύσωνα θα οδηγήσουν στον θάνατο με «ποικίλους τρόπους» και συχνά εμμέσως – παραδείγματος χάριν μέσω της έξαρσης των δασικών πυρκαγιών.
Ο συσχετισμός των δύο φαινομένων είναι αποδεδειγμένος και προκαλεί σημαντικές αλλαγές των οικοσυστημάτων που με τη σειρά τους επιτείνουν τα φαινόμενα τόσο του θερινού καύσωνα όσο και των χειμέριων πλημμυρών, δημιουργώντας έναν «φαύλο περιβαλλοντικό κύκλο».
Βασική αιτία είναι και η έκθεση των χλωροφθορανθράκων σε υψηλές θερμοκρασίες, καθώς γίνονται «ακόμα πιο καταστροφικοί» για το στρώμα του όζοντος: υπολογίζεται πως ένα μόριο χλωρίου μπορεί να καταστρέψει μέχρι και ένα εκατομμύριο μόρια όζοντος πριν αδρανοποιηθεί. Επιπλέον, οι αέριοι ρύποι ανεβάζουν την συγκέντρωση του όζοντος σε χαμηλό υψόμετρο όπου η παρουσία του είναι κάθε άλλο παρά επιθυμητή είναι.
Μπορεί στην στρατόσφαιρα (20-30 χιλιόμετρα) ο ρόλος του όζοντος να είναι προστατευτικός αφού λειτουργεί ως ασπίδα απέναντι σε επιβλαβείς ακτινοβολίες αλλά σε χαμηλότερο υψόμετρο λειτουργεί καταστροφικά για το κλίμα, αποτελώντας τα βασικά συστατικά της αιθαλομίχλης που ευθύνεται για μία σειρά αναπνευστικών και άλλων προβλημάτων που σκοτώνουν περισσότερους από τρία εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο.
Τα πολλά πρόσωπα του καύσωνα
Όπως εξήγησε ο Καμίλ Μόρα, ερευνητής βιογεωγραφίας από το πανεπιστήμιο της Μανόα και επικεφαλής της έρευνας, το βασικό πρόβλημα που αντιμετώπισε η ομάδα του ήταν ο σαφής ορισμός του καύσωνα: ανάλογα με το γεωγραφικό πλάτος, αλλάζει και ο μέσος όρος των ετήσιων θερμοκρασιών και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και «αθώες» θερμοκρασίες αποδεικνύονται καταστροφικές για τα πιο ψυχρά οικοσυστήματα.
Έτσι, ακόμα και η άνοδος στους 22 βαθμούς κελσίου, λειτουργούσε σε κάποιες περιοχές ως «καυτό κύμα» και, ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, παρατηρούνταν άνοδος της θνησιμότητας.
«Είναι πραγματικά σοκαριστικό ότι περισσότεροι άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας μίας ανόδου στους 22 βαθμούς κελσίου, αλλά από όσο φαίνεται ακόμη και αυτό ήταν αρκετό για να αυξηθεί η θνησιμότητα, σε περιπτώσεις με πολύ υψηλή υγρασία».
Δοκιμασία και για την Οικονομία των πόλεων και των κρατών
Πέρα όμως από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, σημαντικό είναι και το οικονομικό κόστος για τα κράτη που πλήττονται περισσότερο: μία έρευνα του 2015 υπολόγιζε ότι το κόστος του καύσωνα του 2013 στην Αυστραλία, ξεπέρασε τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια.
«Ο καύσωνας μας φυλακίζει τους ανθρώπους σε εσωτερικούς χώρους», εξηγεί ο Μόρα: «τα κύματα ζέστης μας αναγκάζουν να παραμείνουμε στα σπίτια μας για να ανταπεξέλθουμε».
Το μέλλον είναι ήδη εδώ
Αρκετοί είναι και οι κλιματολόγοι που προειδοποιούν ότι το δυσοίωνο αυτό μέλλον ίσως δεν είναι και τόσο μακρινό. Άλλωστε σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, η Γη διάγει ένα εξαιρετικά θερμό έτος με πρόωρα κύματα καύσωνα.
Ενδεικτική είναι η τάση των τελευταίων δύο μηνών, που προοικονομεί ότι το 2017 θα είναι πιθανότατα το θερμότερο έτος από το 1880, οπότε και άρχισαν να διατηρούνται λεπτομερή κλιματολογικά αρχεία.
Το Ινστιτούτο Κλιματικής Αλλαγής του University of Main υπολογίζει ότι οι θερμοκρασίες στο Βόρειο Ημισφαίριο είναι κατά 0,44 βαθμούς Κελσίου επάνω από τον μέσο όρο.
«Οι άνθρωποι μιλούν για το μέλλον όταν αναφέρονται στην κλιματική αλλαγή, αλλά όπως διαπιστώνουμε η αλλαγή που φοβόμαστε συμβαίνει ήδη…και είναι προφανές ότι θα χειροτερέψει», προειδοποιεί ο Μόρα.